این عید، یکی از تعطیلات رسمی در تقویم اسلامی است که در کشورهای اسلامی از یک روز تا یک هفته به مناسبت این عید بزرگ تعطیل بوده و در این مدت جشن‌ها و مراسم باشکوهی در این کشورها برگزار خواهد شد.

در بعضی از کشورها مردم در این روز پس از انجام عبادات و به جای آوردن آیین‌ها و مراسم عبادی عید قربان به دید و بازدید اقوام، دوستان و آشنایان خود می‌روند. اگرچه به جای‌آوردن مراسم قربانی در این روزها تنها برای افرادی که مراسم حج تمتع را به جای آورده‌اند واجب بوده و برای دیگر مسلمانان واجب نخواهد بود، اما در بسیاری از کشورها، مسلمانان مانند زائران کعبه که در مراسم حج گوسفند، گاو یا شتری را در این روز قربانی کرده و گوشت آن را در میان اقوام، همسایگان یا نیازمندان تقسیم می‌کنند. افرادی که برای انجام مراسم حج عازم مکه شده‌اند در روز عید قربان، پس از انجام مراسم قربانی، همه آنچه را که در مدت زمان محرم شدن به آنها حرام بوده است بر خود حلال می‌کنند.البته برگزاری مراسم عید قربان در کشور ما نیز سنتی کهن و دیرینه است که اگرچه بسیاری از آیین‌ها و رسوماتی که در گذشته در میان اقوام ایرانی وجود داشته امروزه به دست فراموشی سپرده شده است، اما همچنان این عید بزرگ یعنی عید قربان از جایگاه بسیار مهمی در میان مسلمانان ایرانی برخوردار است.

عید قربان در کشورهای همسایه

در کشورهای مختلف، جشن عید قربان مستلزم برپایی سنت‌ها و آداب و رسوم خاصی است که در فرهنگ آن کشور ریشه دارد. در کشور ترکیه به مناسبت عید قربان، 4 روز تعطیل عمومی است و از آنجایی که در این کشور قربانی‌کردن حیوانات از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است هر فردی که از توانایی مالی نسبتا خوبی برخوردار باشد در 3 روز از 4 روزی که به عنوان تعطیلات عید قربان در نظر گرفته شده است، گوسفند، گوساله یا شتری را قربانی می‌کند. گاهی خانواده‌هایی که از توانایی مالی کافی برخوردار نباشند با همکاری هم یا به طور مشترک حیوانی را قربانی می‌کنند. عید قربان پس از عید سعید فطر بزرگ‌ترین عید ملی و مذهبی کشور ترکیه به شمار می‌رود.

مردم از چند روز قبل خود را برای استقبال از این عید بزرگ آماده می‌کنند. خانه‌تکانی، پختن شیرینی و غذاهای سنتی مراسم روز عید قربان است و همچنین چراغانی خیابان‌ها در روزهای قبل از عید، شور و حال خاصی را در میان مردم این کشور ایجاد می‌کند. در روز اول عید مردان خانواده در نماز عید قربان شرکت کرده و پس از ادای مراسم قربانی به دید و بازدید همدیگر می‌روند. دراین روز هر فردی که به دیدن فرد دیگری می‌رود برای او هدیه‌ای به همراه می‌برد و بزرگ‌ترها به کوچک‌ترها عیدی می‌دهند. آنها بر این باورند که این دید و بازدیدها می‌تواند نقش بسیار مهمی در استحکام روابط خانوادگی و دوستانه و همچنین رفع کدورت‌ها میان افراد داشته باشد.

تحکیم روابط خانواده‌ها

جالب است بدانید که اگر خانواده‌ای در فاصله بین عید فطر تا عید قربان یکی از بستگان خود را از دست داده باشد، دیگر خانواده‌ها و دوستان در نخستین روز عید قربان به دیدار این خانواده می‌روند و دیدار این خانواده در اولویت دیگر دید و بازدیدها خواهد بود.

از آنجایی که تحکیم روابط میان خانواده‌ها درترکیه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است در این روزها استفاده از خدمات و سرویس‌های حمل و نقل عمومی درون شهری و برون شهری برای همه افراد رایگان است تا به این ترتیب هرگونه محدودیت ممکن که می‌تواند در تحکیم روابط میان افراد سدی را ایجاد کند از میان برداشته شود. شاید برایتان جالب باشد بدانید که در این کشور همه ساله دراین ایام بیش از 2 میلیارد دلار به خرید پوشاک، میوه، شیرینی و تنقلات، هدیه و همچنین مبالغی برای کمک به مستمندان اختصاص داده خواهد شد. در کشورهای حوزه خلیج فارس نیز عید قربان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

به مناسبت عید قربان که در کشورهای عرب زبان، عیدالاضحی نامیده می‌شود حداقل 2 روز تعطیل عمومی در نظر گرفته خواهد شد. در کشور عربستان که در این ایام همه ساله میزبان تعداد زیادی از مسلمانان دنیاست این تعطیلات 5 روز و در کشورهایی مانند امارات متحده‌‌عربی به مناسبت عید قربان 3 روز تعطیل است. در کشور عربستان بسیاری از مردان همانند دیگر مسلمانانی که برای ادای فریضه الهی حج به مکه سفر کرده‌اند، در روز عید قربان موهای سر خود را می‌تراشند و پس از زیارت خانه خدا به مسجدالنبی می‌روند. دید و بازدید اقوام نیز از دیگر سنت‌های عید قربان در کشور عربستان است.

اگرچه از آنجایی که این تعطیلات در کشور عربستان یک تعطیلات 5 روزه است، اغلب خانواده‌ها پس از ادای فرایض دینی به همراه اعضای خانواده خود عازم سفر خواهند شد.

پایبندی به سنت‌ها در میان اقوام ترکمن

مردم کشور ترکمنستان یا به عبارتی دیگر ترکمن‌ها از جمله اقوامی هستند که پایبندی آنها به سنت‌ها و رسومات کهن از گذشته‌های دور زبانزد همه بوده است. ترکمن‌‌ها نیز همچون مسلمانان ترکیه از چند روز قبل از فرا رسیدن عید بزرگ قربان، همه چیز را برای برگزاری جشن عید قربان آماده می‌کنند و به این ترتیب به استقبال این عید بزرگ اسلامی می‌روند. اقوام ترکمن از 2 روز قبل از عید، خانه، کوچه و محله زندگی خود را برای جشن عید تمیز می‌کنند و یک روز قبل از عید را به پخت نوعی نان روغنی که از شیرینی‌های مخصوص عید قربان در کشور ترکمنستان است، اختصاص می‌‌دهند. افرادی که در روز عید حیوانی را قربانی می‌کنند، مهمانی بزرگی برگزار می‌کنند و از اقوام و خویشاوندان خود برای حضور در این مهمانی دعوت می‌کنند تا در این مراسم حضور پیدا کنند. آنها همانند نوروز سفره‌های خاصی را برای عید قربان تدارک می‌بینند. گل، شیرینی و گوشت قربانی از مهم‌ترین چیزهایی است که باید سر این سفره گذاشته شود.

پاک کردن گناهان با تاب‌خوردن

در ایران یکی از آیین‌های بسیار جالب ترکمن‌ها در این روزها انجام بازی‌های محلی و تاب‌بازی در میان کودکان، نوجوانان و حتی جوانان است. تاب‌بازی از گذشته‌های دور به عنوان یکی از بازی‌های مخصوص ایام عید قربان در بین اقوام ترکمن مرسوم بوده است. آنها بر این باورند که در آیین سنتی با تاب‌خوردن گناهان افراد ریخته و به این ترتیب آنها از هرگونه آلودگی پاک و مبرا خواهند شد. صبح روز عید هم اعضای خانواده با پوشیدن لباس نو عازم محل برگزاری نماز عید می‌شوند و پس از به جای آوردن نماز، ذبح قربانی انجام خواهد شد. اگرچه امکان ذبح قربانی در 3 روزی که به عنوان ایام عید تعطیل است، وجود خواهد داشت، اما در اغلب خانواده‌ها ذبح قربانی در نخستین روز عید انجام می‌شود. ترکمن‌ها از جمله اقوامی هستند که حتما باید حیوانی به رنگ سفید را برای قربانی انتخاب کنند. در کشور کویت نیز یک تعطیلی 6 روزه برای عید قربان در نظر گرفته می‌شود و مردم نیز از چندین روز قبل از عید برای خرید لباس نو، شیرینی و تنقلات راهی بازارها می‌شوند تا خود را برای این عید بزرگ آماده کنند. عیدقربان در میان مردم کویت به عیدالکبیر یا عید بزرگ شهرت دارد. در کشور عراق نیز مراسم جشن عید قربان با یک تعطیلات 7 روزه همراه است. در این کشور در شب قبل از عید بسیاری از مسلمانان شیعه عازم کربلا می‌شوند تا مراسم ویژه عید قربان را در آنجا به جای آورند.

بیشترین دید و بازدیدها و همچنین عروسی‌ها در این روزها برگزار می‌شود به گونه‌ای که در اغلب کشورها حتی اگر زوجی که قصد ازدواج باهم را داشته باشند از ماه‌ها قبل، این روز را به عنوان روز ازدواج خود انتخاب می‌کنند.

از دیگر ویژگی‌های مشترک مسلمانان این است که در اغلب کشورها در این روز با آبگوشت یا کبابی که از گوشت قربانی تهیه شده باشد از مهمانانی که در خانه بزرگ فامیل دور هم جمع شده‌اند، پذیرایی خواهد شد.

سهیل امیری / جام‌جم
منابع: Islamic-Relief.com
en.wikipedia.org / inter-islam.org